Ο ΓΑΜΟΣ ΚΑΠΟΤΕ...

αρχείο Τραγιανής Πάντσιου-Μαντά

Ο ΓΑΜΟΣ ΚΑΠΟΤΕ…

Μια τελετουργία χαράς, μύησης και συμβολισμών 

Ο γάμος! Από τα πιο σημαντικά γεγονότα στη μικρή κοινωνία του χωριού μας…

Μια εβδομάδα πριν, την προηγούμενη δηλαδή Κυριακή, άρχιζαν οι επισκέψεις στο σπίτι του γαμπρού, αλλά και της νύφης. Μέσα σε ρασέτα (κόσκινα) έφερναν σιτάρι που το έριχναν σε μία απλωμένη στο πάτωμα βελέντζα. Μετά άφηναν να κυλήσει το ρασέτο. Αν έπεφτε από το μέσα μέρος του προς το ταβάνι, θα γεννιόταν κορίτσι και φυσικά στην αντίθετη περίπτωση αγόρι.

Το βράδυ άρχιζε το Μλίβο, δηλαδή φόρτωναν όλο το σιτάρι που είχαν μαζέψει στα ζώα και με τραγούδια το πήγαιναν στο μύλο για άλεσμα. Με αυτό θα ζύμωναν αργότερα τα ψωμιά του γάμου.

Τη Δευτέρα και την Τρίτη συνεχίζονταν απλώς οι ετοιμασίες με τίποτα το αξιοσημείωτο. Την Τετάρτη όμως “πιάναν” το προζύμι στο σπίτι του γαμπρού. Με ένα παιδάκι μπροστά που είχε τους γονείς του και κρατούσε δυο κανάτια, ξεκινούσαν όλοι μαζί να γεμίσουν νερό από τρεις βρύσες. Το έβαζαν στη φωτιά να ζεσταθεί, ενώ τα παιδιά ξεχύνονταν στο χωριό να ανακαλύψουν μία ζέγκλα. Είναι τούτη ένα μικρό εξάρτημα του ζυγού που φορούσαν τα ζώα στο όργωμα. Τη στόλιζαν με ένα κομματάκι βασιλικό κι ένα κορίτσι άρχιζε να ανακατώνει το προζύμι. Μέσα δεν παρέλειπαν να ρίξουν και το δαχτυλίδι του γαμπρού, ενώ ακολουθούσε αλεύρωμα μεταξύ αγοριών και κοριτσιών για να γεράσουν και να ασπρίσουν τα μαλλιά τους.

φωτογραφία Β. Δούρου

Την Πέμπτη επαναλαμβανόταν η ίδια διαδικασία αλλά στο σπίτι της νύφης τούτη τη φορά. Στο σπίτι του γαμπρού έφτιαχναν μικρά ψωμάκια από το προζύμι της προηγούμενης μέρας για να τα πάρουν κοπέλες με άσπρες ποδιές σε πανέρια και να καλέσουν τους χωριανούς. Ήταν τα προσκλητήρια της εποχής.

Την Παρασκευή ζυμωνόντουσαν τα ψωμιά του γάμου από το αλεύρι του μύλου και επακολουθούσε κάλεσμα του γαμπρού από τη νύφη, το αντίθετο, καθώς και του παπά και του κουμπάρου. Και φτάνουμε στο Σάββατο…

Πρωί-πρωί άρχιζαν να σφάζουν τα αρνιά και να ετοιμάζουν τα γλυκά. Γύρω στο μεσημέρι έφταναν στο σπίτι του γαμπρού τα όργανα, όπου άρχιζαν με έναν αυτοσχεδιασμό, παίρνοντας τα δώρα τους από τον πατέρα του. Και το γλέντι άρχιζε…

Την κομπανία αποτελούσαν ένα κλαρίνο, μια καραμούζα σαν τρομπέτα και τα νταούλια. Στα πολύ παλιά χρόνια στη θέση του κλαρίνου υπήρχε η γκάιντα.

Αργά το απόγευμα κατέληγαν όλοι στο σπίτι της νύφης. Εκεί ένα παιδάκι, πάντα με γονείς, φορούσε στο χέρι της νύφης το δαχτυλίδι επαναλαμβάνοντας τρεις φορές την ευχή: “Να ζήσετε, να γεράσετε”. Αμέσως μετά η νύφη δεχόταν στην ποδιά της δώρα από το σόι των πεθερικών και ο χορός, τα τραγούδια, το γλέντι, συνεχίζονταν όλη τη νύχτα στο σπίτι του γαμπρού. Ο τελευταίος δεν επιτρεπόταν όλη την εβδομάδα να πάει στο σπίτι των πεθερικών του, γιατί αν επιχειρούσε κάτι τέτοιο και γινόταν αντιληπτός από τους συγγενείς της νύφης τού φορούσαν σαμάρι.

Ξημερώνοντας Κυριακή, τα όργανα κατέληγαν και πάλι στο σπίτι της νύφης, απ’ όπου τη συνόδευαν σε μια βρύση του χωριού. Αυτή, μπλέκοντας τα δάχτυλα των χεριών της, έπινε τρεις φορές νερό, αναποδογυρίζοντάς τα κάθε φορά από την άλλη πλευρά και αφού όμως προηγουμένως είχαν ρίξει μέσα ένα νόμισμα. Η νύφη γέμιζε κατόπιν δύο κανάτια με νερό, με τα οποία, γυρνώντας σπίτι της, χόρευε έναν χορό και εν συνεχεία πλενόταν.

Σαν έφτανε η ώρα της στέψης, ξεκινούσε ο γαμπρός με το σόι του, και ο κουμπάρος κρατώντας φλάμπουρο. Ήταν μια σημαία στην κορυφή τής οποίας κάρφωναν ένα μήλο, σύμβολο αγάπης. Καθώς πλησίαζαν στο σπίτι της νύφης, τα κορίτσια ορμούσαν να το αρπάξουν, αναγκάζοντας έτσι τον κουμπάρο να πληρώσει για να το ξαναποκτήσει.

Στο μεταξύ είχε κρεμαστεί σε δέντρο της αυλής ένα αυγό, το οποίο άρχιζαν να πυροβολούν οι συγγενείς του γαμπρού. Μόνο όταν το πετύχαιναν τους επιτρεπόταν η είσοδος στο σπίτι.

Στο τραπέζι τούς περίμεναν τρία αυγά τηγανητά και μια πίττα. Αφού δοκίμαζε ο γαμπρός, τα απομεινάρια προσφέρονταν στη νύφη, σημείο υποταγής. Οι άλλοι, στο μεταξύ, είχαν κιόλας επωφεληθεί πέφτοντας με λαιμαργία στα κρέατα και τα γλυκά. Ακολουθούσε η αγορά από τον πατέρα τού γαμπρού ενός μπαούλου που περιείχε ό,τι είχε συμφωνηθεί εκ των προτέρων μεταξύ πεθεράς και νύφης. Η τελευταία εύρισκε την ώρα αυτή την ευκαιρία να κάνει νάζια, διαμαρτυρόμενη για τα στενά δήθεν παπούτσια που προσπαθούσαν να της φορέσουν τα μπρατίμια. Σε λίγο, δεμένη με μια πετσέτα, την τραβούσαν έξω, στο κεφαλόσκαλο του σπιτιού της, όπου αποχαιρετούσε, αφού έκανε τον σταυρό της, τους δικούς της, κάτω από ένα λυπητερό σκοπό που χτυπούσαν τα όργανα. Τότε έσπαζε με το πόδι της και δυο ποτήρια, το ένα με νερό, το άλλο με κρασί, για να κυλίσει η ζωή της ήρεμα.

Και ξεκινούσαν για την εκκλησία. Μπροστά τα όργανα, μετά ο γαμπρός που τον κρατούσαν αγκαζέ τα μπρατίμια, καθώς και κάποιος που φορώντας λευκή ποδιά κρατούσε μια μπούκλα, ξύλινο παγούρι γεμάτο κρασί και στολισμένο με λουλούδια. Ακολουθούσε η νύφη, μια κουλούρα στα χέρια ενός συγγενή της, και όλο το χωριό.

αρχείο Τραγιανής Πάντσιου-Μαντά

Στην εκκλησία παραλάμβανε τον γαμπρό ο παπάς οδηγώντας τον μέσα, ενώ ένα αγόρι (ευχή γέννας) υποδεχόταν τη νύφη. Ο πεθερός της τής δώριζε λεφτά, δεχόταν κάλτσες και, σηκώνοντάς την από τη μέση, την έδινε στον παπά, που με τη σειρά του την οδηγούσε και αυτή μέσα στην εκκλησία.

Μετά το μυστήριο πήγαιναν όλοι στο σπίτι του γαμπρού, εκτός των πεθερικών του που γύριζαν σπίτι τους. Στην αυλή άρχιζε ένας χορός που τον έσερνε αυτός που κρατούσε την κουλούρα. Στο τέλος την έσπαζε στο γόνατό του σε κομμάτια μοιράζοντάς τα σε όλους. Αμέσως μετά, κατευθυνόμενοι προς την πόρτα του σπιτιού, συναντούσαν την πεθερά να τους περιμένει καθισμένη σε μια καρέκλα και κρατώντας μια άσπρη ποδιά. Φορώντας τη στη νύφη της, για να γίνει καλή νοικοκυρά, εύρισκαν την ευκαιρία οι άλλοι να της ρίξουν νερό κάτω από το κάθισμά της φωνάζοντας: “Απ’ τη χαρά, κατουρήθη η πεθερά”. Στην πόρτα υπήρχε επίσης καμωμένος σταυρός από μέλι (να είναι η νύφη γλυκειά), καθώς και μια τούφα μαλλί (εργατική στον αργαλειό). Η πεθερά οδηγούσε τη νέα της κόρη στο τζάκι, όπου χτυπώντας της ελαφρά τα κεφάλι άνοιγε το νέο σπιτικό.

αρχείο Τραγιανής Πάντσιου-Μαντά

Και άρχιζε ο χορός. Μπροστά το νιόπαντρο ζευγάρι, μετά ο κουμπάρος. Μια από τις τόσες υποχρεώσεις της νύφης, ήταν να χορέψει και όλο το σόι τού γαμπρού. Αργά το βράδυ οι σύζυγοι αποσύρονταν στο στολισμένο δωμάτιο με φύλακες απ’ έξω τα μπρατίμια. Σε λίγο, με τα σεντόνια του κρεβατιού -η …απόδειξη- σε πανέρια, έφερναν τα χαρούμενα νέα στους συγκεντρωμένους, που έριχναν μέσα τα δώρα τους. Οι αποδείξεις έφταναν και στους γονείς τής νύφης, που σφάζοντας και μοιράζοντας κοκόρια αντάμειβαν τα χαρμόσυνα νέα.

Το γλέντι συνεχιζόταν έως το πρωί με φαγητά που έφερναν οι χωριανοί, τα οποία όμως αντάλλασσαν μεταξύ τους. Τελευταία υποχρέωση της νύφης, να ανοίξει το μπαούλο με τα δώρα και να τα μοιράσει στους νέους συγγενείς της.

Δευτέρα το πρωί ο κουμπάρος και τα μπρατίμια επέστρεφαν στα σπίτια τους με τη συνοδεία των μουσικών, ενώ για το σόι της νύφης ο γάμος θα τελείωνε αργά το βράδυ της Δευτέρας μια και ήταν υποχρεωμένοι να πάνε στο σπίτι του γαμπρού γλυκά που θα έφτιαχναν.

Να ζήσουν και καλούς απογόνους..!